Türkiye’nin ABD ile Gelir Yarışı: Nerede Yaklaştı, Nerede Uzaklaştı?
1980’de bir Amerikalının kişi başına düşen geliri, bir Türk vatandaşının yaklaşık 6 katıydı. 1990’ların ortasında bu fark 11,9 kata kadar çıktı. Bugün ise ~5,2 kat civarında. Peki, bu dramatik iniş çıkışların arkasında ne var?
1990’lar: Krizlerin ve Kayıpların On Yılı
Türkiye 1994’te ve 2001’de büyük ekonomik krizler yaşadı. TL’nin sert değer kaybı, yüksek enflasyon ve siyasi istikrarsızlık, halkın dolar cinsinden gelirini ciddi biçimde eritti. Aynı yıllarda ABD ise bilişim ve teknoloji devrimiyle büyüme ivmesini artırdı. Fark açıldı.
2000’ler: Reformla Gelen Yakınsama
2001 krizi sonrası IMF destekli programlar ve yapısal reformlar sayesinde Türkiye hızlı bir toparlanma yaşadı. Bankacılık sistemi güçlendi, enflasyon düştü, büyüme hızlandı. 2003–2007 arası güçlü ekonomik performans sayesinde kişi başı gelir hızla arttı.
2008’deki küresel kriz bile bu ivmeyi kesmedi. 2013’te Türkiye kişi başı gelirde tarihî zirvesine (12.500 $) ulaştı. ABD ile aradaki fark ~4,5 kata kadar geriledi. Türkiye, en çok bu dönemde “yakalamaya” yaklaşmıştı.
2013 Sonrası: Tersine Dönüş
2013’ten sonra Türkiye’de ekonomik reformlar yavaşladı, siyasi belirsizlik arttı. 2018’deki kur krizi ve ardından gelen yüksek enflasyon dönemi, kişi başı geliri tekrar düşürdü.
Bu süreçte ABD istikrarlı büyümeyi sürdürürken, Türkiye tekrar geride kaldı. Dolar bazında gelirler düştü, fark yeniden açıldı.
2020’ler: Kayıplar Geri Alınıyor mu?
2022’de yüksek enflasyon ve kur şokları nedeniyle Türkiye’nin kişi başı geliri dolar bazında ciddi şekilde gerilemişti. Ancak 2023 ve 2024’te tablo tersine dönmeye başladı. Yeni ekonomi yönetiminin uygulamaya koyduğu Ortodoks politikalar – yani faiz artışları, enflasyonla mücadele ve mali disiplin – sayesinde Türk lirasındaki değer kaybı yavaşladı.
